Bij het tussen Noordhorn en Niezijl gelegen Okswerd (Oxwerd) zijn er in het verleden twee bekende veldslagen geweest tussen de Schieringers en Vetkopers.

Het is niet duidelijk wat de oorzaak is geweest voor het ontstaan van de twisten. Deels namen er lieden aan deel die uit waren op vergroting van hun invloed, maar er was nauwelijks sprake van duidelijke partijen. Bondgenootschappen hadden een kort bestaan en partijwisseling was niet ongebruikelijk. Op de achtergrond speelden met name de graven van Holland en Oost-Friesland een rol, die mogelijkheden zagen om hun macht uit te breiden, terwijl de stad Groningen zich opwierp als beschermer van de Friese Vrijheid. (Wikipedia)

Afb. Volksprediker Johannes Brugman staat gekleed als franciscaner monnik op een kansel met crucifix in de hand. Hij bemiddelt tussen schieringers en vetkopers in Friesland in 1463. De uitdrukking “Praten als Brugman” is van deze welbespraakte man afgeleid. (Public Domain)

Noordhorn platgebrand

De eerste veldslag was in 1417, de tijd van twisten tussen de “Schieringers en Vetkopers” in Groningen en Friesland. De Vetkopers vochten, onder aanvoering van de Oostfriese Fokke Ukena tegen Coppen Jarges.

De tweede veldslag was aan het einde van die strijd, toen de Schieringers de hertog van Saksen bij de strijd betrokken hadden. De Saksische veldheer Ridder Nittert Fox (of Neithart Fuchs) versloeg in 1497 de Groningers en heeft Noordhorn en Zuidhorn platgebrand.

Eerder al, in 1438, werd Noordhorn ook gedeeltelijk platgebrand. Dit had een herinrichting van het dorp ten gevolg. In plaats van de Oosterweg werd nu de langestraat de hoofdweg van het dorp.

Wikipedia weet over Fox te melden: “In 1498(?) hield Fox een strooptocht in het Groninger Westerkwartier. Hij was in dienst van hertog Albrecht van Saksen, die met graaf Edzard I van Oost-Friesland streed om de macht in het noorden van het huidige Nederland. Er vond onder meer een veldslag plaats bij Noordhorn tussen de Saksen en de stad-Groningers, waarbij de Groningers door Fox en zijn mannen werden verslagen.”

De reden dat Fox de dorpen Noordhorn en Zuidhorn platgebrand heeft was wraak, omdat zijn hoofdman Jurjen van Reijnsberg met 15 van zijn mannen in Noordhorn door inwoners van ons dorp werd gedood.

“De ingezetenen van Noordhorn omsingelden bij gelegenheid eenen kleine troep van zijn volk, onder bevel van den Ridder Rogenberg, en hieuwen allen neder. Maar Foks nam wederwraak; niet alleen Noordhorn, maar ook Zuidhorn weren in asch gelegd waarbij de inwoners, behalve dat zij van alle goederen bijna waren beroofd, bovendien, voor zoovelen zij het zwaard der wraak waren ontkomen, in de vlugt hun heil moesten zoeken” (Geschiedenis der Provincie Groningen (enz.), A. Smith, 1849, pg 178).

De Stad Groningen werd vervolgens als doelwit gekozen door Fox. Door hem af te kopen voor “33.000 Rijnsche Guldens” voorkwam de stad een aanval. Wel nam hij en passant “al het geroofde vee en andere goederen mee”. (Smith)

In 1514, 1516 en 1522 waren er weer plunderingen en brandstichtingen in Noordhorn. In 1523 plunderde en brandschatte Kapitein Burmania, in dienst van Karel V, de regio “van Langewold af tot aan Faan”. De verdedigers die namens Groningen optrokken waren voor de bevolking eveneens een ramp; de soldaten roofden en plunderden in Kuisemaarklooster (bij Visvliet), Noordhorn, Zuidhorn en Aduard en eisten geld (schattingen) omdat ze vonden dat ze te weinig geld hadden gekregen. Dit werd dan maar op de bevolking afgewenteld.. Ons dorp was een speelbal van vechtende partijen en werd keer op keer geplunderd en (gedeeltelijk) in de as gelegd.

De twisten tussen de Schieringers en Vetkopers eindigden in 1524 toen keizer Karel V zijn macht in “de heerlijkheid Friesland” kon laten gelden. Friesland werd toegevoegd aan de Habsburgse Nederlanden.

_____
Bronnen:
– “Geschiedenis der Provincie Groningen (enz.), A. Smith, 1849
– diverse websites/artikelen (zie links in tekst)